Polacy w przedwojennym Opolu
Na łamach magazynu „Opole i kropka” wspólnie z historykiem, dr. Maciejem Borkowskim zapraszamy do odkrywania historii Opola i jego mieszkańców przed II wojną światową. W pierwszym - październikowym odcinku cyklu pisaliśmy o losach Polaków w niemieckim Oppeln.
Wyspy Polskości
Pod koniec XIX wieku w Oppeln około 25% mieszkańców deklarowało znajomość języka polskiego lub języka polskiego i niemieckiego. Na mapie ówczesnego miasta odznaczały się miejsca, które były swoistymi wyspami życia polskiego. Jednym z nich była kamienica przy Oderstrasse 6 (obecnie ul. B. Koraszewskiego), w której mieściła się od 1905 roku redakcja i drukarnia „Gazety Opolskiej”.
Siedziba redakcji „Gazety Opolskiej” przy Oderstrasse (obecnie ul. Koraszewskiego). Przed wejściem stoi Bronisław Koraszewski. Fot. zbiory Wydawnictwa MS Opole
Nowy impuls
Rok 1918 przyniósł odrodzenie niepodległego państwa i wzrost nastrojów patriotycznych. Graniczne położenie Opola oraz całego Górnego Śląska w perspektywie klęski Niemiec w I wojnie światowej oraz odradzającej się Rzeczpospolitej Polskiej obudziło wśród polskiej ludności realne nadzieje na przyłączenie historycznego Górnego Śląska do Polski. Plebiscyt, który miał o tym zdecydować, był dla Polaków w Opolu bezlitosny. Przeprowadzony został 20 marca 1921 roku w trudnych warunkach propagandowych. Za przyłączeniem do Niemiec głosowało prawie 95% opolan.
Zdjęcie wykonane przez Wydawnictwo "Zdrój" w Opolu, 1893 rok. Fot. Pochodzi z książki „Opole 1860-1945 Katalog fotografii” B. Szybkowskiego.
Polska prasa, konsulat i harcerstwo
W okresie międzywojennym otwarto w mieście polski konsulat (w latach 1931-1938 konsulat generalny; od 1938 roku konsulat) posiadający prawo eksterytorialności, który szybko stał się dla opolskich Polaków najważniejszym miejscem w mieście. W tym czasie powstała także księgarnia Lektor i rozwinęło się harcerstwo. Działalność rozpoczął Polski Klub Sportowy Opole, męski chór Echo i Polski Teatr Kukiełkowy Alojzego Smolki, działający przy Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech. Przedstawienia odbywały się w Domu Polskim od 1937 roku. Pochodzący z Raciborza Alojzy Smolka jeszcze przed 1939 rokiem wystawił sześć premier sztuk Marii Konopnickiej.
Materiał powstał na podstawie książki autorstwa dr. Macieja Borkowskiego „Opole przełomu wieków XIX/XX”, Wydawnictwo Księży Młyn, 2015.
Więcej informacji o Polakach w niemieckim Oppeln przeczytacie w październikowym wydaniu magazynu „Opole i kropka”: www.opole.pl/dla-mieszkanca/aktualnosc/pazdziernikowy-magazyn-opole-i-kropka